გულსაკლავად და თითქოს უიმედოდ იწყებდა წკმუტუნს, თან აქეთ-იქით დაბაჯბაჯებდა - დედას ეძებდა. მაშინ პატრონი კალთაში ჩაისვამდა და პირში რძით სავსე საწოვარას ჩასჩრიდა.

აბა, სხვა რა უნდა გაეკეთებინა ერთი თვის ლეკვს, თუ ცხოვრებისა ჯერ არაფერი გაეგებოდა, დედა კი, მიუხედავად ხვეწნა-მუდარისა, არსად ჩანდა. ჰოდა, პირველ ორ დღეს ცდილობდა, დროდადრო გულსაკლავი კონცერტები გაემართა, თუმცა პატრონის ხელზე იძინებდა რძით სავსე ბოთლთან ჩახუტებული.

მაგრამ მეოთხე დღეს პაწაწინა ლეკვი უკვე მიეჩვია პატრონის ხელების სითბოს. ლეკვები ძალიან მალე ეჩვევიან ალერსს.

თავისი სახელი ჯერ არ იცოდა, მაგრამ ერთი კვირის შემდეგ ზუსტად დაადგინა, რომ ბიმი ერქვა.

ორი თვის რომ გახდა, გაოცებით შეხედა საგნებს: ლეკვისთვის მეტისმეტად მაღალ საწერ მაგიდას, კედელზე კი - თოფს, სანადირო ჩანთას და გრძელთმიანი ადამიანის სახეს. ყოველივე ამას ძალიან მალე მიეჩვია. უკვე აღარც ის აოცებდა, რომ კედელზე დაკიდებული ქალის სახე არ ინძრეოდა: რაკი არ ინძრეოდა, მაშ, საინტერესოც არ არისო. თუმცა ცოტა მოგვიანებით ზოგჯერ შეხედავდა და იფიქრებდა: ნეტავ რას უნდა ნიშნავდეს, ადამიანის სახე თითქოს ფანჯრიდან რომ იცქირებაო.

მეორე კედელი უფრო საინტერესო იყო: მთლიანად რაღაც ძელაკებისაგან შედგებოდა, პატრონს შეეძლო თითოეული ძელაკი ამოეღო და ისევ თავის ადგილას დაედო. ოთხი თვისა რომ შეიქნა, უკვე თათებზე დადგა, დამოუკიდებლად მისწვდა კედელს, კბილებით ძელაკი გამოიღო და შეეცადა გამოეკვლია, რა იყო, მაგრამ ძელაკი რატომღაც აშრიალდა და ბიმს კბილებში ერთი ფურცელი ქაღალდი ჩაუტოვა. ამ ქაღალდის დაფლეთა მეტისმეტად სასეირო იყო.

- ეს რა ამბავია? - დაუცაცხანა პატრონმა. - არ შეიძლება! - და ცხვირი რამდენჯერმე წიგნზე წააკვრევინა, - ბიმ, არ შეიძლება, არ შეიძლება!

ასეთი შეგონების შემდეგ ადამიანსაც კი არ მოუნდება წიგნის კითხვა, მაგრამ ბიმს, ნურას უკაცრავად; ის დიდხანს ყურადღებით მისჩერებოდა წიგნებს, თავს ხან ერთსა და ხან მეორე მხარეს ხრიდა. ბოლოს, ეტყობა, გადაწყვიტა: რაკი ეს არ შეიძლება, მოდი, მეორეს ავიღებო. მივიდა, ჩუმად ჩააფრინდა ერთი წიგნის ყდას და დივანქვეშ შეათრია, იქ ჯერ ერთი კუთხე მოაღეჭა ყდას, შემდეგ მეორე. მერე ამ საქმიანობამ ისე გაიტაცა, საბრალო წიგნი შუა ოთახში გამოათრია და თამაშითა და ხტუნვა-ხტუნვით დაუწყო ფლეთა.

აი, მაშინ კი გაიგო, რა იყო "მტკივა” და რა იყო "არ შეიძლება”. პატრონი წამოდგა და მკაცრი ხმით დაუყვირა:

- არ შეიძლება! - თან ყურით მოსწია, - შე სულელო, შენ ხომ დამიხიე. - მერე ისევ გაიმეორა: - არ შეიძლება! წიგნების დახევა არ შეიძლება! - და კიდევ ერთხელ მოსწია ყურით:

ბიმი აწკმუტუნდა, ოთხივე თათი მაღლა ასწია. იწვა გულაღმა, პატრონს მისჩერებოდა და ვერ გაეგო, რა ხდებოდა.

- არ შეიძლება! არ შეიძლება! - განზრახ იმეორებდა პატრონი, თან ისევ და ისევ დრუნჩში ჰკრავდა წიგნს, მაგრამ დასჯით კი აღარ სჯიდა. შემდეგ ხელში აიყვანა, ეფერებოდა და სულ ერთსა და იმავეს ეუბნებოდა: - არ შეიძლება, ბიჭო, არა, სულელო! - მერე დაჯდა და კალთაში ჩაისვა.

აი, ასე, მეოხებით, ყრმობაშივე მიიღო ბიმმა შეგონება პატრონისაგან. ბიმმა ხელი აულოკა, თან ყურადღებით მიაჩერდა სახეში. ლეკვს უკვე უყვარდა, როცა პატრონი ელაპარაკებოდა. მაგრამ ჯერჯერობით მხოლოდ ორი სიტყვა ესმოდა: "ბიმი” და "არ შეიძლება”. მიუხედავად ამისა, მაინც რა საინტერესო სანახავი იყო, როგორ ეფინებოდა შუბლს ჭაღარა თმა, როგორ მოძრაობდნენ კეთილი ტუჩები და როგორ ეხებოდა ბალანს თბილი, მოალერსე თითები. სამაგიეროდ, ბიმს ზუსტად შეეძლო გაერკვია, პატრონი მხიარულ გუნებაზე იყო თუ მოწყენილი, უჯავრდებოდა თუ აქებდა, ეძახოდა თუ აგდებდა.

პატრონი კი ზოგჯერ მოწყენილი იყო. მაშინ ხან თავის თავს ელაპარაკებოდა, ხან ბიმს მიმართავდა:

- აი, ასე ვცხოვრობთ, სულელო. იმას რატომ მისჩერებიხარ? - ამ დროს პატრონი ქალის პორტრეტზე უთითებდა, - ის, ჩემო ძმაო, მოკვდა, აღარ არის, არა... - ხელს უსვამდა ბიმს და მტკიცე ხმით ეუბნებოდა: - ეჰ, შე სულელო, შენა, ჯერ არაფერი გაგეგება.

მაგრამ პატრონი მხოლოდ ნაწილობრივ იყო მართალი, რადგან ბიმს ესმოდა, რომ ახლა თამაშს არ დაუწყებდნენ და სიტყვები - "სულელო” და "ბიჭო” - მას ეხებოდა. ასე რომ, როცა მისი დიდი მეგობარი სულელს ან ბიჭს ეძახდა, მაშინვე მისკენ გარბოდა. და რაკი ხმის კილოს ითვისებდა, ეს იმას ნიშნავდა, რომ უჭკვიანესი ძაღლი დადგებოდა.

მაგრამ განა მარტო ჭკუა განსაზღვრავს ძაღლის მდგომარეობას მის თანამოძმეთა შორის? სამწუხაროდ, არა. გარდა გონებრივი მონაცემებისა, ბიმს ყველაფერი რიგზე როდი ჰქონდა.

ნამდვილად ჯიშიანი მშობლების შვილი იყო, სეტერებისა, რომელთაც მთელი საგვარეულო ჰქონდათ. ყოველ მის წინაპარს პირადი ბარათი, მოწმობა ჰქონდა. პატრონს შეეძლო, ამ ანკეტების მიხედვით, ბიმის არა მარტო პაპისა და ბებიის მამებისა და დედების, არამედ, თუკი მოისურვებდა, მათი პაპის პაპებისა და ბებიის ბებიების ამბავი გაეგო. ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, კარგია. მაგრამ ბიმს, ყველა მის ღირსებასთან ერთად, ჰქონდა ერთი ნაკლი, რომელმაც შემდგომში დიდი გავლენა იქონია მის მომავალზე: თუმცა იგი შოტლანდიური სეტერების ჯიშისა იყო (სეტერ-გორდონი), მაგრამ ფერი კი სრულიად არატიპიური ჰქონდა, - აი, ამაში იყო საქმე. მონადირე ძაღლების სტანდარტის მიხედვით, სეტერ-გორდონი უნდა იყოს აუცილებლად შავი, რომელსაც ბზინვარე ლურჯი ყორნის ფრთისფერი დაჰკრავს. ამასთან, მას უნდა ჰქონდეს მკაფიო მოჟღალო-მოწითალო ფორეჯები, თეთრი ტალები კი, თუ ასეთ ძაღლებს სტანდარტით გაუთვალისწინებელ ალაგას აქვთ, დიდ მანკად ეთვლებათ. ბიმი კი სწორედ ასეთი დაიბადა: ჟღალფორეჯებიანი თეთრი სხეული ჰქონდა, მხოლოდ ცალი ყური და ცალი ფეხი ჰქონდა შავი, ყორნის ფრთისფერი; მეორე ყური კი - ბაცი მოყვითალო-მოჟღალო. ასეთი რამ გასაკვირიც კია: ყველაფრით სეტერ-გორდონი იყო, ფერით კი - სულ სხვა. ალბათ, რომელიღაც მეტად შორეულმა წინაპარმა იჩინა ბიმში თავი. და, აი, მშობლები გორდონები იყვნენ, ის კი - ჯიშით ალბინოსი.

ისე კი, ასეთი სხვადასხვა ფერის ყურებითა და ფორეჯებით, დიდი, ჭკვიანი მუქი წაბლისფერი თვალებით, ბიმი სიმპათიურად გამოიყურებოდა, იქნებ უფრო ჭკვიანადაც, ანდა, ასე ვთქვათ, ბრძნულად, ჩაფიქრებულად, ვიდრე ჩვეულებრივი ძაღლები. სიმართლე რომ თქვას კაცმა, ასეთ სიფათს დრუნჩსაც ვერ უწოდებ, იტყვი, ძაღლის სახეაო. მაგრამ კინოლოგიის კანონების მიხედვით ამ კონკრეტულ შემთხვევაში თეთრი ფერი გადაშენების ნიშნად ითვლება. ყველაფრით ლამაზი იყო, მაგრამ ბეწვის სტანდარტების მიხედვით, საეჭვო, მანკიერიც კი. აი, ასეთი უბედურება სჭირდა ბიმს.

რა თქმა უნდა, ბიმს არ ესმოდა, რომ უიღბლო დაიბადა, რადგან ბუნება არავის არჩევინებს მშობლებს. ბიმს, უბრალოდ, ასეთ რამეზე ფიქრის უნარი არც დაჰყოლია. ის ცხოვრობდა და ჯერჯერობით ხარობდა.

მაგრამ პატრონი წუხდა, ფიქრობდა: მისცემდნენ თუ არა ბიმს საგვარეულო სიგელს, რომელიც განამტკიცებდა მის მდგომარეობას მონადირე ძაღლთა შორის; თუ არ მისცემდნენ, სამუდამოდ განკიცხული დარჩებოდა. ეს მხოლოდ ექვსი თვის ასაკში გაირკვეოდა, როცა ლეკვი (ისევ და ისევ კინოლოგიის კანონების მიხედვით) უკვე ეგრეთ წოდებულ ჯიშიან ძაღლს დაემსგავსებოდა.

ბიმის დედის პატრონმა უკვე გადაწყვიტა, წუნი დაედო თეთრი ლეკვისათვის, ესე იგი, დაეხრჩო, მაგრამ გამოჩნდა ერთი ობროდი, რომელსაც დაენანა ასეთი ლამაზი ცხოველი. სწორედ ეს ობროდი იყო ახლა ბიმის ბატრონი, კაცს ლეკვის თვალები მოეწონა, ჭკვიანი თვალები აქვსო, - თქვა. ახლა კი დადგა საკითხი, მისცემდნენ თუ არა ბიმს საგვარეულო სიგელს.

ამასობაში პატრონი შეეცადა გაერკვია, საიდან ჰქონდა ეს ანომალია ლეკვს. გადაქექა ნადირობასა და მეძაღლეობაზე დაწერილი ყველა წიგნი, რომ ცოტათი მაინც დაახლოებოდა ჭეშმარიტებას და თავის დროზე დაემტკიცებინა, ბიმი არაფერ შუაშიაო. სწორედ ამიტომ დაიწყო სქელტანიან საერთო რვეულში გადმოწერა სხვადასხვა წიგნებიდან ყველაფრისა, რასაც კი შეეძლო დაემტკიცებინა, რომ ბიმი სეტერების ჯიშის ნამდვილი წარმომადგენელი იყო. ბიმი უკვე მისი მეგობარი გახდა, მეგობარს კი შველა უნდა. რომ არ ეშველა, ბიმს არც ერთ გამოფენაზე არ დააჯილდოებდნენ და ოქროს მედლებით მკერდდამშვენებული ვერ ივლიდა: რა ოქრო ძაღლიც უნდა ყოფილიყო ნადირობის დროს, ჯიშიანი ძაღლების სიიდან მაინც ამოშლიდნენ. მაინც რა უსამართლობა ხდება ამქვეყნად!

პატრონის ჩანაწერები

უკანასკნელი თვეების განმავლობაში ბიმი შეუმჩნევლად შემოიჭრა ჩემს ცხოვრებაში და იქ მტკიცე ადგილი დაიკავა. რით შემაყვარა თავი? გულკეთილობით, უსაზღვრო ნდობითა და ალერსით - გულში ჩამწვდომი გრძნობებით, თუ, რა თქმა უნდა, მათში მლიქვნელობა არ ურევია, რასაც შემდეგში შეუძლია ყველაფერი სიყალბედ აქციოს - სიკეთეც, ნდობაც და ალერსიც. საშინელი თვისებაა მლიქვნელობა. ღმერთმა გვაშოროს, მაგრამ ბიმი ჯერ პატარა და საყვარელი ლეკვია. ყველაფერი ჩემზეა დამოკიდებული.

უცნაურია, რომ ახლა ზოგჯერ ისეთ რამეს ვამჩნევ ჩემს თავს, რაც ადრე არ შემიმჩნევია. მაგალითად, თუ სადმე ვნახავ სურათს, რომელზედაც ძაღლი ხატია, მაშინვე მის ფერსა და ჯიშს ვაქცევ ყურადღებას. როგორც ჩანს, მაწუხებს საკითხი: მისცემენ თუ არა ბიმს სიგელს.

რამდენიმე დღის წინ სამხატვრო მუზეუმში გამოფენაზე ვიყავი. იქ მაშინვე ყურადღება მივაქციე ბასანოს სურათს (მე-16 საუკ.) "მოსე წყალს ადენს კლდეს”. წინა პლანზე დახატულია ძაღლი - მეძებარი ჯიშის ნამდვილი პროტოტიპი, მაგრამ ძაღლი უცნაური ფერისაა: ტანი თეთრი აქვს, თეთრი საღარით გაპობილი დრუნჩი კი - შავი, ყურებიც შავი, ცხვირი - თეთრი. მარცხენა მხარზე შავი ტალი აქვს, უკანა თეძოც - შავი, დატანჯულია და გამხდარი, ჯამიდან ხარბად სვლეპავს დიდი ხნის ნანატრ წყალს. მეორე ძაღლი გრძელბეწვიანია, მასაც შავი ყურები აქვს, წყურვილისაგან ქანცგამოლეულს თავი პატრონის კალთაში ჩაუდვია და მორჩილად ელოდება წყალს.

იქვეა მამალი კურდღელი, მარცხნივ - ორი ბატკანი.

რა უნდოდა ეთქვა მხატვარს იმით, რომ ძაღლი ადამიანთა შორის მოათავსა პირველ პლანზე? ალბათ, ის, რომ ადამიანებს უძველესი დროიდან უყვარდათ ძაღლები, უბედურების დროსაც კი არ ტოვებდნენ მათ, დაღუპვის პირას მყოფნიც კი, ამიტომ ძაღლებიც მათი ერთგულნი, მათთვის თავდადებულნი რჩებოდნენ და მზად იყვნენ, მათთან ერთად დაღუპულიყვნენ.

ბასანოს სურათი სამას წელზე მეტისაა. ნუთუ ბიმის შავი და თეთრი ფერი იმ დროიდან მოდის? შეუძლებელია. თუმცა, ბუნება ბუნებაა. მაგრამ არა მგონია, ამან მოხსნას ბიმს ბრალდება მისი ტანისა და ყურების შეფერადების ანომალიის გამო. რადგან, რაც უფრო ძველი იქნება მაგალითები, მით უფრო მეტად შესწამებენ მას ატავიზმსა და არასრულყოფილებას.

არა, სხვა რამე უნდა მოიძებნოს, მაგრამ თუ რომელიმე კინოლოგი მომაგონებს ჟ. ბასანოს სურათს, ბოლოს და ბოლოს, შეიძლება უბრალოდ ვუთხრა: რა შუაშია აქ ბასანოს სურათზე დახატული შავი ყურები?

მოდი, მოვძებნოთ მაგალითები, რომლებიც დროით უფრო ახლოს არის ბიმთან.

*

ამონაწერი მონადირე ძაღლების სტანდარტებიდან:

"სეტერ-გორდონები გამოყვანილია შოტლანდიაში, ჯიში ჩამოყალიბდა მე-19 საუკ. მეორე ნახევრის დასაწყისს... თანამედროვე შოტლანდიურმა სეტერებმა შეინარჩუნეს თავისი ღონე და სიდიდე, ამასთან, შეიძინეს სისწრაფე. ძაღლები მშვიდნი, თვინიერნი, დამჯერნი და უწყინარნი არიან. ადრე და უფრო ადვილად იწყებენ ნადირობას. მათ წარმატებით იყენებენ ჭაობებსა და ტყეში ნადირობისას... მათთვის დამახასიათებელია გარკვეული, მშვიდი, მაღალი ნაბული, რომლის დროსაც თავი ჯიდაოს დონეზე დაბლა არ უჭირავთ...”

*

მოვიყვანოთ ადგილები შესანიშნავი წიგნების - "მონადირის კალენდარი” და "რუსეთის თევზების” - ავტორის ლ. პ. საბანეევის ორტომეულიდან "ძაღლები”:

"თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ სეტერების ჯიშს დასაბამი მისცა მონადირე ძაღლების ყველაზე ძველმა რასამ, რომელიც მრავალი საუკუნის მანძილზე იღებდა, ასე ვთქვათ, შინაურ აღზრდას, მაშინ არ გაგვიკვირდება, რომ სეტერები ძაღლებს შორის წარმოადგენენ თითქმის ყველაზე კულტურულ და ინტელიგენტურ ჯიშს”.

ასე! მაშ, ბიმი ინტელიგენტური ჯიშის ძაღლია. ეს უკვე შეიძლება გამოგვადგეს.

*

საბანეევის იმავე წიგნიდან:

"1847 წ. პერლენდმა დიდი მთავრის მიხეილ პავლეს ძისათვის მისართმევად ინგლისიდან ჩამოიყვანა იშვიათი ჯიშის ორი შესანიშნავი ლამაზი სეტერი... ძაღლები არ იყიდებოდა და ისინი გაცვალეს ცხენში, რომელიც 2000 მანეთი ღირდა...”

დახე! საჩუქრად მოჰყავდა, ოცი ყმის ფასი კი აუღია. მაგრამ ეს ხომ ძაღლების ბრალი არ არის? ან რა შუაშია აქ ბიმი? არა, ეს არ გამოდგება.

*

ახლა მოვიყვანოთ ადგილი თავის დროზე ცნობილი ბუნების მოყვარულის, მონადირისა და ძაღლების მცოდნის ს. ვ. პენსკის წერილიდან ლ. პ. საბანეევისადმი:

"ყირიმის ომის დროს მე ვნახე ორი ძალიან კარგი სეტერი, ერთი ეკუთვნოდა სუხოვო-კობილინს, "კრეჩინსკის ქორწინების” ავტორს, მეორე კი, მოყვითალო-მოჩალისფრო - რიაზანში მცხოვრებ მხატვარ პეტრე სოკოლოვის ოჯახს”.

აი, ეს უკვე საქმესთან ახლოსაა. დახე: მაშინ სატირიკოსსაც კი ჰყოლია სეტერი. მხატვარს კი - მოყვითალო-მოჩალისფრო. იქნებ იმათი სისხლი გირევია, ბიმ? ნეტავი! მაგრამ შავი ყური რატომღა გაქვს? გაუგებარია.

*

იმავე წერილიდან:

"წითელი ჯიშის სეტერები ჰყავდა მოსკოვის სასახლის ექიმს ბერსს. მან ერთ-ერთი წითელი ძუკნა შეაჯვარა განსვენებულ იმპერატორ ალექსანდრე ნიკოლოზის ძის შავ სეტერთან. როგორი ლეკვები დაყარა იმ ძაღლმა ან რა იქნენ, არ ვიცი. ვიცი მხოლოდ, რომ ერთ-ერთი მათგანი გაზარდა თავის სოფელში გრაფმა ლევ ნიკოლოზის ძე ტოლსტოიმ”.

სდექ! იქნებ იმისი შთამომავალი ხარ? თუ შავი ფერი და ყური ლევ ნიკოლოზის ძე ტოლსტოის ძაღლისაგან გამოგყვა, ჯიშის დამადასტურებელი სიგელის გარეშეც ბედნიერი ძაღლი ყოფილხარ, ბიმ, ყველაზე ბედნიერი ძაღლი მთელ ქვეყანაზე. დიდ მწერალს ძაღლები უყვარდა.

*

კიდევ ერთი ადგილი იმავე წერილიდან:L

"იმპერატორის შავი ხვადი ვნახე ილინსკში სადილის შემდეგ, რომელზედაც ხელმწიფეს მიპატიჟებული ჰყავდა მოსკოვის მონადირეთა საზოგადოების გამგეობის წევრები. ის იყო ძალიან დიდი და მეტად ლამაზი ძაღლი. ჩინებული თავი ჰქონდა, მშვენიერი ფერი, მაგრამ სეტერის ჯიშისა ძალიან ცოტა რამ ეცხო, თანაც ფეხები მეტად გრძელი ჰქონდა. ერთი ფეხი კი - სრულიად თეთრი. ამბობენ, თითქოს ეს სეტერი განსვენებულ ხელმწიფეს ვიღაც პოლონელმა პანმა მიართვა. ხმები დადიოდა, ხვადი მაინცდამაინც ჯიშიანი არ იყოო”.

გამოდის, რომ პოლონელმა პანმა იმპერატორი გააცურა? ასეთი რამ შეიძლება ძაღლების ფრონტზედაც მომხდარიყო. ოჰ, ეს იმპერატორის შავი ხვადი! თუმცა, აქვე, გვერდით მოედინება ბერსის ყვითელი ძუკნას სისხლი, იმ ძუკნასი, რომელსაც "განსაცვიფრებელი ყნოსვა და საოცარი საზრიანობა ჰქონდა”. მაშასადამე, ბიმ, თუ ფეხი იმპერატორის შავი ხვადი ძაღლისა გამოგყვა, შეიძლება მთლიანად უდიდესი მწერლის ძაღლის შორეული ჩამომავალი იყო... მაგრამ, არა, ბიმკა, ვერ მოგართვეს! მოდი, იმპერატორის ძაღლზე სიტყვაც არ დავძრათ. არ ყოფილა, მორჩა და გათავდა. ეგღა გვაკლია! რაღა გვრჩება შესაძლებელი კამათის დროს ბიმის დასაცავად?

გასაგები მიზეზების გამო, მოსე უნდა გამოვრიცხოთ. სუხოვო-კობილინიც გამორიცხულია დროითაც და ფერის მიხედვითაც. რჩება ლევ ნიკოლოზის ძე ტოლსტოი:

ა) დროით ის ყველაზე უფრო ახლოა;

ბ) დიდი მწერლის ძაღლის მამა იყო შავი, დედა კი - წითელი. ყველაფერი შესაფერია, მაგრამ მამა, შავი მამა ხომ იმპერატორისაა! აი, რა აფერხებს საქმეს.

გინდ ასე ატრიალე, გინდ ისე, ბიმის შორეული ნათესავების ძებნაზე ხმა არ უნდა ამოვიღოთ. მაშინ კინოლოგები, როგორც წესია, ბიმის დედ-მამიდან დაიწყებენ რკვევას; საგვარეულოში კი თეთრი სეტერი არ არის მოხსენიებული, ჰოდა, ამინ! ტოლსტოი მათთვის არაფერ შუაშია. მართალნიც არიან. ყველას შეუძლია თავისი ძაღლის წარმოშობა დიდი მწერლის ძაღლს დაუკავშიროს, მერე კი თვით პატრონისთვისაც სულ ადვილია, ლ. ნ. ტოლსტოის დაუკავშიროს თავისი ჩამომავლობა. მართლაც, რამდენი ტოლსტოი გაჩნდა ჩვენში - კაცი ვერ დაითვლის.

თუმცა საწყენია, მაგრამ ჩემი გონება უკვე მზად არის მიეჩვიოს იმ აზრს, რომ ბიმი ამორიცხულია ჯიშიანი ძაღლების სიიდან. ეს ძალიან ცუდია. ერთი რამ რჩება: ბიმი ინტელიგენტი ძაღლების ჯიშისაა.

*

- ცუდია, ცუდი, ბიმ, - ამოიოხრა პატრონმა, კალამი გვერდზე გადადო და მაგიდის უჯრაში ჩატენა საერთო რვეული.

ბიმმა თავისი სახელი რომ გაიგონა, საგებლიდან წამოდგა, დაჯდა და თავი შავი ყურისაკენ გადახარა, თითქოს მხოლოდ მეორე, ჟღალ-ყვითელი ყურით უსმენდა პატრონს. ამ დროს ბიმი ძალიან სიმპათიური იყო. მთელი თავისი გარეგნობით ამბობდა: "კარგი ხარ, კარგი, ჩემო კეთილო მეგობარო, გისმენ. რა გინდა?”

ბიმის ასეთმა კითხვამ პატრონი მაშინვე გაამხიარულა და უთხრა:

- ყოჩაღ, ბიმ! ერთად ვიცხოვროთ, ჯანდაბას საგვარეულო სიგელი. კარგი ძაღლი ხარ. კარგი ძაღლები ყველას უყვარს. - კალთაში ჩაისვა, ბეწვზე ხელს უსვამდა და ეუბნებოდა: - კარგი ხარ, მაინც კარგი ხარ, ბიჭო.

ბიმი თბილად და მყუდროდ გრძნობდა თავს. ის მაშინვე მიხვდა და სამუდამოდ დაიმახსოვრა, რომ "კარგია” მოფერებას, მადლიერებასა და მეგობრობას ნიშნავს. და ბიმს ჩაეძინა. რა მისი საქმეა, ვინ არის მისი პატრონი? მთავარია, რომ კარგია და ახლობელი.

- ეჰ, შე შავყურავ, შენა, შე იმპერატორის ფეხო, - ჩუმად თქვა პატრონმა და ბიმი ფრთხილად დააწვინა საგებელზე.

დიდხანს ფანჯარასთან იდგა და მუქიასამნისფერ ღამეს მისჩერებოდა. შემდეგ ცოლის პორტრეტს შეხედა და ჩაილაპარაკა:

- ხედავ, ცოტა გულს მომეშვა. უკვე მარტო აღარა ვარ. - მან ვერ შეამჩნია, რომ მარტოობისას მიეჩვია ხმამაღლა ლაპარაკს: ხან "მას” ელაპარაკებოდა, ხან - თავის თავს, ახლა კი ბიმსაც. - უკვე მარტო აღარა ვარ, - გაუმეორა პორტრეტს.

ბიმს კი ეძინა.

*

აი, ასე ცხოვრობდნენ ისინი ერთად, ერთ ოთახში. ბიმი ჯანმრთელი იზრდებოდა. ძალიან მალე გაიგო, რომ პატრონს ივან ივანიჩი ერქვა, ჭკვიანი ლეკვი გამოდგა, საზრიანი. ნელ-ნელა იმასაც მიეჩვია, რომ არაფრის ხელის ხლება არ შეიძლება, ადამიანებსა და საგნებს მხოლოდ უნდა უყურო და, საერთოდ, არაფერი არ შეიძლება, თუ ამის ნებას პატრონი არ მოგცემს. ამნაირად, "არ Dშეიძლება” გახდა ბიმის ცხოვრების მთავარი კანონი, ივან ივანიჩის თვალები, კილო, ხელების მოძრაობა, მკვეთრი ბრძანება და საალერსო სიტყვები - მისი ცხოვრების სახელმძღვანელო. უფრო მეტიც, დამოუკიდებლად რამის გაკეთება არავითარ შემთხვევაში პატრონის სურვილის საწინააღმდეგო არ უნდა ყოფილიყო. სამაგიეროდ, ბიმი თანდათან ხვდებოდა, რა სურდა ზოგჯერ მის მეგობარს. აი, მაგალითად, ივან ივანიჩი ფანჯრის წინ დგას და შორს იცქირება. იცქირება და ფიქრობს, ფიქრობს. მაშინ ბიმიც გვერდით მიუჯდება, ისიც იცქირება და ფიქრობს. ადამიანმა არ იცის, რაზე ფიქრობს ძაღლი, ძაღლი კი მთელი თავისი გარეგნობით გამოხატავს: "ახლა ჩემი კეთილი მეგობარი მაგიდას მიუჯდება, აუცილებლად მიუჯდება. ცოტა ხანს აქეთ-იქით ივლის, შემდეგ დაჯდება და თეთრ ქაღალდზე პატარა ჯოხს ააცაცუნებს, ჯოხი კი ოდნავ ჩურჩულს დაიწყებს. ეს დიდხანს გაგრძელდება, ამიტომ მეც გვერდით მივუჯდები”. შემდეგ ბიმი ცხვირს ჰკრავს პატრონის თბილ ხელისგულს და პატრონი ეტყვის:

- აბა, ბიმკა, მოდი, ვიმუშაოთ. - და, მართლაც, სამუშაოდ დაჯდება.

ბიმკაც მის ფეხთან მოიკალათებს, ანდა, თუ ეტყვიან "ადგილზეო”, კუთხეში მივა, საგებელზე წამოწვება და დაელოდება, დაელოდება პატრონის შეხედვას, სიტყვას, ხელის მოძრაობას. თუმცა, რამდენიმე ხნის შემდეგ შეუძლია თავისი ადგილი მიატოვოს და აცოდვილოს მრგვალი ძვალი, რომლის გაკვნეტა შეუძლებელია. რამდენიც გინდა, ილესე კბილები, მხოლოდ პატრონს ხელი არ შეუშალო. მაგრამ როცა ივან ივანიჩი სახეზე ხელებს აიფარებს და იდაყვებით მაგიდას დაეყრდნობა, მაშინ ბიმი მიდის მასთან, სხვადასხვაფერყურებიან თავს კალთაში ჩაუდებს და გაინაბება: იცის, პატრონი ხელს გადაუსვამს. იცის, რომ მეგობარს რაღაც უჭირს. ივან ივანიჩი კი მადლობას ეტყვის:

- გმადლობ, ძვირფასო, გმადლობ, ბიმ. - და ისევ თეთრ ქაღალდზე ააჩურჩულებს იმ თავის პატარა ჯოხს.

ასე იყო სახლში.

მაგრამ ასე არ იყო მინდორში, სადაც ორივენი ყველაფერს ივიწყებდნენ. იქ შეიძლებოდა სირბილი, ნავარდი, პეპლების დევნა, ბალახში კოტრიალი - ყველაფერი ნებადართული იყო. მაგრამ აქაც, როგორც კი ბიმი რვა თვისა გახდა, ყველაფერი პატრონის ბრძანებას დაემორჩილა: "წადი... წადი” - შეგიძლია ითამაშო. "უკან!” - სავსებით გასაგებია. "დაწექი!” - ესეც აბსოლუტურად ნათელია. "ჰოპ!” - გადახტი. "ეძებე!” - ყველის ნაჭრები მოძებნე. "გვერდით!” - პატრონის გვერდით იარე, მხოლოდ მარცხენა მხარეს. "ჩემკენ!” - თუ სწრაფად მიხვალ პატრონთან, შაქრის ნატეხს მიიღებ”. ამას გარდა, ბევრი სხვა სიტყვა გაიგო ბიმმა, ვიდრე წლისა გახდებოდა. მეგობრებს სულ უფრო და უფრო ესმოდათ ერთმანეთისა, უყვარდათ ერთმანეთი და ტოლებივით ცხოვრობდნენ ადამიანი და ძაღლი.

მაგრამ ერთხელ ისეთი რამ მოხდა, რამაც ბიმის ცხოვრება შეცვალა და რის გამოც რამდენიმე დღეში მომწიფდა. ეს მხოლოდ იმიტომ მოხდა, რომ ბიმმა უეცრად პატრონს საოცარი ნაკლი აღმოუჩინა.

ეს ასე იყო: ბიმი ბეჯითად და მონდომებით დარბოდა, მინდორში მიმობნეულ ყველის ნაჭრებს ეძებდა. უცბად ბალახის, ყვავილების, თვით დედამიწისა და მდინარის სურნელებაში შემოიჭრა ჰაერის უჩვეულო და ამაღელვებელი ნაკადი - რომელიღაც ფრინველის სუნი, ეს სუნი სულ არ ჰგავდა იმ ჩიტების სუნს, რომელთაც ბიმი იცნობდა - ნაირ-ნაირი ბეღურების, მხიარული წიწკანების, ბოლოქანქარებისა და დანარჩენი წვრილფეხობისა, რომელთა დაწევა არც კი უნდა სცადო (რამდენჯერმე სცადა). რაღაც უცნობი სუნი იდგა, რაც სისხლს უმღვრევდა ძაღლს. ბიმი შეჩერდა და ივან ივანიჩს მიხედა. ის კი სულ სხვა მხარეს წავიდა, ვერაფერი შეამჩნია. ბიმი გაოცდა, მეგობარი ვერაფერს გრძნობდა. მაშ, საპყარი ყოფილა! მაშინ ბიმმა გადაწყვიტა, ისე მოქცეულიყო, როგორც თვითონ სურდა: ფრთხილი ნაბიჯით პირდაპირ უცნობი რამისაკენ გასწია, ივან ივანიჩს აღარ უყურებდა, სულ უფრო და უფრო ნელა ადგამდა ნაბიჯს, თითქოს თითოეული თათისათვის არჩევდა ადგილს, რომ ფეხი არაფრისთვის წამოედო, ბალახი არ აეშრიალებინა. ბოლოს ბიმი მარჯვენა წინა ფეხის ძირს დაუშვებლად ერთ ადგილას გაშეშდა, თითქოს გაქვავდაო. თითქმის ოსტატი მოქანდაკის მიერ შექმნილ ძაღლის ქანდაკებას დაემსგავსა. აი, ის პირველი ნაბული! თავდავიწყებამდე მისული ნადირობის ვნების პირველი გაღვიძება. მაგრამ ამ დროს პატრონი ჩუმად მივიდა და ხელი გადაუსვა ათრთოლებულ ბიმს.

- კარგია, კარგია, ბიჭო, კარგი. - და საყელურში ჩასჭიდა ხელი. - წინ... წინ...

ბიმს კი წინ წასვლა არ შეეძლო, ძალა არ ჰყოფნიდა.

- წინ... წინ... - საყელურით ეწეოდა ივან ივანიჩი.

და ბიმი წავიდა! ნელა, ფეხაკრებით! სულ ცოტაღა დარჩა უცნობამდე, თითქოს სადღაც იქვე იყო, გვერდით. მაგრამ უცბად გაისმა მკვეთრი ბრძანება:

- წინ!!!

ბიმი გავარდა. ხმაურით აფრინდა მწყერი. ძაღლმა გაიწია და... რაც ძალი და ღონე ჰქონდა, გამოეკიდა.

- უკან! - დაუყვირა პატრონმა.

მაგრამ ბიმს არაფერი ესმოდა, თითქოს დაყრუვდა.

- უკან! - და გაისმა სასტვენის ხმა. - უკან! - და ისევ სასტვენის ხმა.

ბიმი მანამდე მიქროდა, ვიდრე მწყერი თვალს არ მიეფარა; შემდეგ კი მხიარული დაბრუნდა უკან. მაგრამ ნეტავ ეს რას უნდა ნიშნავდეს? პატრონი წარბშეკრულია, მკაცრად იცქირება, არ ეფერება. ყველაფერი ნათელია, მის მეგობარს ყნოსვა არ ჰქონია! საბრალო მეგობარი... ბიმმა ძალიან ფრთხილად აულოკა ხელი, ამით თითქოს გულის ამაჩუყებელი სიბრალული გამოხატა თავისი უახლოესი არსების საოცარი მემკვიდრეობითი არასრულფასოვნებისადმი.

პატრონმა უთხრა:

- სხვა რამეს ფიქრობ, სულელო. - შემდეგ უფრო მხიარულად თქვა: აბა, ბიმ, ახლა კი ნამდვილად დავიწყოთ, როგორც საჭიროა. - ძაღლს საყელური მოხსნა და მეორე (უფრო უხერხული) ჩამოაცვა, თანაც გრძელი საბელი ჩააბა. - ეძებე!

ახლა ბიმი მხოლოდ მწყრის სუნს ეძებდა, სხვას არაფერს. ივან ივანიჩი კი იქით ეწეოდა, საითაც ფრინველმა გადაინაცვლა. ბიმს არ ესმოდა, რომ მისმა მეგობარმა დაინახა, სად დაჯდა მწყერი იმ სამარცხვინო დევნის შემდეგ (პატრონი, რა თქმა უნდა, ყნოსვით ვერაფერს გრძნობდა, მაგრამ დანახვით კი ხედავდა).

და, აი, ისევ ის სუნი! ბიმი ღვედს ვერ გრძნობს, ძებნის არეს ავიწროებს, ყნოსავს, ყნოსავს, ყნოსავს, ასწია თავი და ახლა მაღლა ჰაერს ყნოსავს... ისევ ნაბული! მზის ჩასვლის ფონზე ის საოცრად ლამაზია (ამ სილამაზის შეგრძნება ყველას როდი შეუძლია). მღელვარებისაგან აკანკალებულმა ივანიჩმა საბელის ბოლო მაგრად დაიხვია ხელზე და ძაღლს ჩუმად უბრძანა:

- წინ!.. წინ!..

ბიმი იქით წავიდა, საითაც პატრონი ანიშნებდა, და ერთხელ კიდევ შეჩერდა.

- წინ!!!

ბიმი ისევ ისე გაქანდა, როგორც პირველად. მწყერი ახლა ფრთების ტკაცანით აფრინდა. ბიმი წინანდებურად უჭკუოდ გამოედევნა ფრინველს, მაგრამ... საბელი მოსწიეს და უკან დაახევინეს.

- უკან!!! - დაუყვირა პატრონმა. - არ შეიძლება!!!

ბიმი უკან გადმოქანდა და დაეცა. მას არ ესმოდა, რატომ ექცეოდნენ ასე, და ისევ მწყრისაკენ იწევდა.

- დაწექი!

ძაღლი დაწვა.

და ისევ ყველაფერი გამეორდა, ამჯერად უკვე მეორე მწყრის დევნისას, მაგრამ ახლა ბიმმა საბელის მოჭიმვა უფრო ადრე იგრძნო, ვიდრე პირველად, ბრძანებისთანავე დაწვა და მღელვარების, აღტყინების, ამასთან, მწუხარებისა და სევდისაგან აკანკალდა: ყველაფერი ეს ზედ ეწერა მას ცხვირიდან დაწყებული - კუდამდე. ასე რომ, კისერი ეტკინა! ატკინა არა მარტო სასტიკმა, საძაგელმა საბელმა, არამედ მჩხვლეტავმა ეკლებმაც, რომლებიც საყელურზე შიგნიდან იყო დამაგრებული.

- აი, ასეა საქმე, ბიმკა. რა გაეწყობა, ასეა საჭირო. - ეუბნებოდა ივან ივანიჩი, თან ეფერებოდა და ხელს უსვამდა.

ამ დღიდან იქცა ბიმი ნამდვილ მონადირე ძაღლად. ამავე დღიდან მიხვდა ბიმი, რომ მხოლოდ მას, მხოლოდ მას შეუძლია გაიგოს, სად არის ფრინველი, და რომ მისი პატრონი უმწეოა, ცხვირი კი მხოლოდ შესახედაობისთვის აქვს. დაიწყო ნამდვილი წვრთნა, რასაც საფუძვლად ედო სამი სიტყვა: "არ შეიძლება”, "უკან”, "კარგია”.

შემდეგ? შემდეგ კი - ეჰ! - შემდეგ თოფია! გასროლა. მწყერი დამდუღრულივით ეცემა ძირს. მისი დაწევაც თურმე საჭირო არ ყოფილა, მხოლოდ უნდა იპოვო, ფრთით აიღო და დაწვე, დანარჩენი კი მეგობრის საქმეა. თანასწორუფლებიანი თამაში იყო: პატრონს ყნოსვა არ ჰქონდა, ძაღლს - თოფი.

ასეთი თბილი მეგობრობა და ერთგულება ორივესთვის ბედნიერებად იქცა, რადგან ერთმანეთისა ესმოდათ და იმაზე მეტს არ სთხოვდნენ ურთიერთს, რის მოცემაც შეეძლოთ. აი, რა არის საფუძველი მეგობრობისა.

*

ორი წლის ასაკში ბიმი ჩინებული მონადირე ძაღლი დადგა, გულმიმნდობი და პატიოსანი. უკვე ასიოდე სიტყვა ესმოდა, ნადირობასა და სახლთან დაკავშირებული. ივან ივანიჩი რომ ეტყოდა: "მომიტანე” - მიუტანდა, "ჯამი მოიტანე!” - იმასაც მიუტანდა, "სკამზე დაჯექი!” - დაჯდებოდა: ეს კიდევ რაა! თვალებზე ატყობდა: თუ პატრონი კარგი თვალით მისჩერებოდა ვინმეს, ეს ვინმე იმ წუთიდანვე ბიმისთვისაც ნაცნობი იყო; თუ ცუდად შეხედავდა, ძაღლი ზოგჯერ შეუღრენდა კიდევაც; ლაქუცსაც გრძნობდა უცხო კაცის ხმაში (ალერსიან ლაქუცს), მაგრამ არასოდეს არავისთვის უკბენია, თუნდაც კუდზე დაედგათ ფეხი. ღამით ყეფით აფრთხილებდა პატრონს, რომ მათ კოცონს უცხო უახლოვდებოდა, მაგრამ კბენით კი არ უკბენია არავისთვის. ასეთია ინტელიგენტური ჯიშის ძაღლი.

რაც შეეხება ინტელიგენტურობას, უნდა ითქვას, რომ ბიმმა ასეთი რამეც კი იცოდა (ისწავლა, თავისი ჭკუით მიხვდა): კარებზე უნდა დაეფხაჭუნებინა, რომ გაეღოთ. ზოგჯერ ივან ივანიჩი ავად ხდებოდა, სასეირნოდ ვერ მიჰყავდა და მარტოს უშვებდა. ბიმი ცოტას ირბენდა, მოისაქმებდა, როგორც წესია, მერე შინისაკენ გამოეშურებოდა, უკანა თათებზე შედგებოდა, მუდარით აწკმუტუნდებოდა; კარი გაიღებოდა, პატრონი ფლოსტების მძიმე ფლატუნით გამოივლიდა წინკარს, შეხვდებოდა, მიუალერსებდა და ისევ ლოგინში ჩაწვებოდა. ეს მაშინ, როცა ივან ივანიჩი, ხნიერი კაცი, ავად გახდებოდა ხოლმე (ავადმყოფობით კი სულ უფრო და უფრო ხშირად ავადმყოფობდა, რასაც ბიმი ამჩნევდა).

ბიმმა მტკიცედ შეითვისა: კარზე თუ დააფხაჭუნებ, უეჭველად გაგიღებენ; კარი იმისთვის არსებობს, რომ ყველას შეეძლოს შინ შესვლა: ითხოვე და შეგიშვებენ. ასეთი იყო ძაღლის მტკიცე რწმენა.

მხოლოდ ის არ იცოდა ბიმმა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა, რამდენი მწუხარება და გულგატეხილობა მოჰყვებოდა ასეთ გულუბრყვილო მიმნდობლობას; არ იცოდა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა, რომ არსებობს კარები, რომლებიც, რაც უნდა უფხაჭუნო, არ გაიღება.

რა მოხდება შემდეგში, ვინ იცის, მაგრამ ჯერჯერობით კი ერთი რამ დაგვრჩა სათქმელი: ბიმი, ძაღლი, რომელსაც საოცარი ყნოსვა ჰქონდა, ბოლოს მაინც საეჭვო ჯიშის ძაღლად დარჩა, საგვარეულო არ მისცეს. ორჯერ წაიყვანა ივან ივანიჩმა გამოფენაზე, ორჯერვე შეუფასებელი დატოვეს. მაშასადამე, მისი ჯიშის ძაღლების წრიდან განდევნილი იყო და მაინც ბიმი ჩამომავლობით უნიჭო ვინმე არ გახლავთ, ნამდვილი ძაღლია: რვა თვისამ დაიწყო ფრინველზე ნადირობა. მერედა როგორ! მინდა მჯეროდეს, რომ კარგი მომავალი ელოდება.

თავი მეორე

გაზაფხულის ტყე

მეორე სეზონზე, როცა ბიმი მესამე წელიწადში გადადგა, ივან ივანიჩმა მას ტყე გააცნო. ტყის გაცნობა ძალიან საინტერესო იყო ძაღლისთვისაც და მისი პატრონისთვისაც.

ველებსა და მინდვრებში ყველაფერი ნათელი, გასაგებია: იქ სივრცეა, ბალახი, ჯეჯილი, პატრონი მუდამ ჩანს, ეძებე, იპოვე, ნაბული გააკეთე და ელოდე ბრძანებას. რა მშვენიერებაა! აქ ტყეში კი, სულ სხვა საქმეა.

ადრეული გაზაფხული იდგა.

პირველად რომ მოვიდნენ, საღამო ხანი იყო, ხეებს შორის კი, თუმცა ფოთოლი ჯერ არ გამოსულიყო, უკვე ბინდდებოდა. ქვემოთ ყველაფერი ჩამუქებული იყო: ხეებიც, შარშანდელი მუქი ყავისფერი ფოთლებიც, ბალახების ყავისფერ-რუხი გამხმარი ღეროებიც, ასკილის ნაყოფიც კი, შემოდგომაზე მუქლალისფერი, ახლა, გამოზამთრების შემდეგ, ყავის მარცვლებს დამსგავსებოდა.

მსუბუქი ნიავი ოდნავ არხევდა მეჩხერ შიშველ ტოტებს. ისინი წვეროებით ეხებოდნენ ერთმანეთს, თითქოს ამოწმებდნენ, ცოცხალია თუ არაო. ხის კენწეროები ოდნავ ირხეოდნენ - შეუფოთლავი ხეებიც კი ცოცხლებს ჰგავდნენ. ყველაფერი საიდუმლოდ მოჩურჩულე და მძაფრსურნელოვანი იყო: ხეებიც, ფეხქვეშ გაფენილი რბილი, ტყის მიწის საგაზაფხულო სურნელით გაჟღენთილი ფოთლებიც და ივან ივანიჩის ფრთხილი და ჩუმი ნაბიჯებიც. მისი ფეხსაცმელიც ფაჩაფუჩობდა, კვალსაც უფრო მძაფრი სურნელება სდიოდა, ვიდრე მინდვრად. ყოველი ხის უკან უცნობი, იდუმალი რაღაც იმალებოდა. ამიტომ იყო, რომ ბიმი მხოლოდ ოციოდე ნაბიჯით შორდებოდა ივან ივანიჩს. გავარდებოდა წინ, გაიქცევ-გამოიქცეოდა აქეთ-იქით და ისევ უკან მორბოდა, სახეში მისჩერებოდა და თითქოს ეკითხებოდა: "ჩვენ აქ რა გვინდაო”.

- ვერ გაგიგია, რა ხდება, არა, ბიმ? - ხვდებოდა ივან ივანიჩი. - გაიგებ, გაიგებ, ბიმკა. ცოტა მოიცადე. - აი, ასე დადიოდნენ და ერთმანეთს აკვირდებოდნენ.

მაგრამ, აი, ერთ განიერ მდელოზე შეჩერდნენ, ორი განაკაფის შესაყარზე. გზა ოთხივე მხარეს მიდიოდა. ივან ივანიჩი თხილის ბუჩქს ამოეფარა, დასავლეთისკენ მიბრუნდა და მაღლა დაიწყო ცქერა. ბიმიც იქით იცქირებოდა და, რაც ძალა და ღონე ჰქონდა, ცდილობდა მიხვედრილიყო, რა იყო იქ დასანახავი.

ზემოთ ჯერ კიდევ სინათლე იყო, აქ, ქვემოთ კი, სულ უფრო და უფრო ბნელდებოდა. ტყეში ვიღაცამ გაიშრიალა და მიჩუმდა. ისევ გაიშრიალა და ისევ მიჩუმდა. ბიმი ივან ივანიჩის ფეხს მიეკრა, - ასე ეკითხებოდა პატრონს: "იქ რა არის ან ვინ არის? იქნებ წავიდეთ, ვნახოთ?”

- კურდღელია, - ძლივს გასაგონად თქვა ივან ივანიჩმა. - ყველაფერი კარგადაა, ბიმ, კარგად. კურდღელია. დაე, ირბინოს.

რაკი "კარგადაა”, მაშასადამე, ყველაფერი რიგზე ყოფილა. "კურდღელი” - ესეც გასაგებია: ბევრჯერ, როცა ბიმი მხეცუნას კვალს წააწყდებოდა, ამ სიტყვას უმეორებდნენ. ერთხელ კი თვითონ კურდღელიც ნახა, შეეცადა კიდეც, დასწეოდა, მაგრამ სასტიკი საყვედური დაიმსახურა და დასაჯეს, არ შეიძლებაო!

მაშ, ასე, სადღაც ახლოს გაიშრიალა კურდღელმა. მერე რაღა მოხდება?

უეცრად მაღლა ვიღაც უჩინარი და უცნობი ახორხორდა: "ხორ-ხორ! ...ხორ-ხორ! ხორ-ხორ!...” ხრიალი პირველად ბიმმა გაიგონა და შეკრთა. პატრონიც შეკრთა. ორივენი მაღლა იცქირებოდნენ, მხოლოდ მაღლა... უეცრად მეწამულ-მოლურჯო დაისის ფონზე, განაკაფის გასწვრივ, ფრინველი გამოჩნდა. პირდაპირ მათკენ მოფრინავდა, დროგამოშვებით ისე გაჰკიოდა, თითქოს ფრინველი კი არა, პატარა მხეცუნა მოფრინავს და მოხორხორებსო. მაგრამ მაინც ფრინველი იყო. დიდი ჩანდა, ფრთები კი სრულიად უხმაურო ჰქონდა (ამ მხრივ არც მწყერს ჰგავდა, არც გნოლს, არც იხვს). ერთი სიტყვით, ზემოთ უცნობი რაღაც მოფრინავდა.

ივან ივანიჩმა თოფი მოიმარჯვა. ბიმიც მაშინვე დაწვა და თვალს არ აშორებდა ფრინველს. თოფის გასროლა ტყეში ისეთი მკვეთრი და ძლიერი იყო, როგორც ბიმს აქამდე არასოდეს გაეგონა. ექომ ტყეს გადაუარა და სადღაც შორს მიჩუმდა.

ფრინველი ბუჩქებში ჩავარდა, მაგრამ მეგობრებმა მალე იპოვეს. ივან ივანიჩმა წინ დაუდო ბიმს და უთხრა:

- იცნობდე, ძმაო: ტყის ქათამია, - ერთხელ კიდევ გაუმეორა: - ტყის ქათამი.

ბიმი ყნოსავდა და თათით უსინჯავდა ფრინველს ნისკარტს. შემდეგ დაჯდა ათრთოლებული და გაოცებისაგან წინა თათებს მოუსვენრად აცეცებდა. რა თქმა უნდა, თავის თავს ელაპარაკებოდა: "ასეთი ცხვირი ჯერ არ მინახავს. აი, ცხვირი ამას ჰქვია!”

ტყე კი ოდნავ შრიალებდა, მაგრამ თანდათან მშვიდდებოდა და ერთბაშად გაყუჩდა კიდეც, თითქოს ვიღაც უხილავმა ხეების ზემოთ განიერი ფრთები უკანასკნელად აიქნია და თქვა: კმარა შრიალიო. ტოტები გაშეშდნენ, ხეები თითქოს იძინებდნენ, მხოლოდ ზოგჯერ თუ შეკრთებოდნენ ბინდში.

კიდევ სამმა ტყის ქათამმა გადაიფრინა, მაგრამ ივან ივანიჩმა აღარ ესროლა. თუმცა უკანასკნელი ფრინველი არ დაუნახავთ სიბნელეში, მხოლოდ მისი ხმა მოესმათ, მაგრამ ბიმი გაოცებული იყო: რატომ არ ესროლა პატრონმა მათ, რომლებიც კარგად მოჩანდნენ. აი, რა აღელვებდა ძაღლს, ივან ივანიჩი კი, ეტყობა, უბრალოდ, ან მაღლა იცქირებოდა, ანდა თავდახრილი უგდებდა ყურს სიჩუმეს. ორივენი დუმდნენ.

აი, როდისაა სიტყვა ზედმეტი ადამიანისთვისაც და, მით უმეტეს, ძაღლისთვის!

მხოლოდ ბოლოს, წასვლის წინ, ივან ივანიჩმა ჩაილაპარაკა:

- კარგია, ბიმ! სიცოცხლე ხელახლა იწყება. გაზაფხულია.

ბიმი პატრონის კილოზე მიხვდა, რომ მეგობარი კარგ გუნებაზე იყო, და მუხლებში ატაკა ცხვირი, თან კუდი გააქიცინა: კარგია, რა თქმა უნდაო.

...მეორედ აქ გვიან დილით მოვიდნენ, მაგრამ უთოფოდ.

არყის ხის სურნელოვანი დაბერილი კვირტები, ხის ფესვების ძლიერი სუნი, ახლად აღმოცენებული ბალახის უნაზესი სურნელების ნაკადი, - ყოველივე ეს საოცრად ახალი და წარმტაცი იყო. მზე ტყის ყოველ კუნჭულში აღწევდა, გარდა ფიჭვნარისა, მაგრამ ისიც აქა-იქ დაესერა მის ოქროსფერ სხივებს: სიჩუმე იდგა. აჰ, რა კარგია გაზაფხულის დილის სიჩუმე ტყეში!

ამჯერად ბიმს უფრო გაბედულად ეჭირა თავი: ყველაფერი კარგად ჩანდა (იმდღევანდელივით როდი ბნელოდა), ამიტომ აქეთ-იქით დაქროდა, თუმცა პატრონს თვალს არ აშორებდა. ყველაფერი ჩინებულად მიდიოდა.

ბოლოს ბიმს შორიდან ტყის ქათმის სუნი ეცა. ფრინველის სუნი იკრა თუ არა, კლასიკური ნაბული გააკეთა. ივან ივანიჩმა უბრძანა: "წინო!” მაგრამ თოფი არ ჰქონდა, რა უნდა ესროლა! ფრინველის აფრენის დროს კი, როგორც წესია, უბრძანა, დაწოლილიყო, სრულიად გაუგებარი იყო, ხედავდა პატრონი რამეს თუ ვერა! ბიმი ცალი თვალით მას უყურებდა მანამდე, ვიდრე არ დარწმუნდა ხედავსო.

მეორე ტყის ქათმის აფრენის დროსაც ასე მოხდა. მაშინ კი ბიმმა სცადა, წყენა ოდნავ მაინც გამოეხატა: ამას ამჟღავნებდა მისი დაძაბული გამოხედვა, განზე გაქცევა, დაუმორჩილებლობის ცდა, ერთი სიტყვით, უკმაყოფილება თანდათან მწიფდებოდა და გამოსავალს ეძებდა. სწორედ ამიტომ იყო, რომ ბიმი ჩვეულებრივი ეზოს ძაღლივით გამოეკიდა აფრენილ მესამე ტყის ქათამს. მაგრამ ტყის ქათამს დიდხანს ვერ სდევ: ტოტებს შორის გაიელვებს და გაქრება. ბიმი უკმაყოფილო დაბრუნდა, თანაც დასაჯეს კიდეც. რა გაეწყობა, - მოშორებით დაწვა და ღრმად ამოიოხრა (ძაღლებს ასეთი რამე კარგად გამოსდით).

ბიმი ყველაფერს გადაიტანდა, რომ ამას კიდევ სხვა წყენაც არ დართვოდა. ძაღლმა ამჯერად კიდევ ერთი ნაკლი აღმოუჩინა პატრონს: მას წარყვნილი ყნოსვა ჰქონდა, უამისოდაც ყნოსვა აკლდა, ახლა კი...

აი, როგორ იყო.

ივან ივანიჩი გაჩერდა, მიიხედ-მოიხედა და ჰაერი დაყნოსა. შემდეგ ხესთან მივიდა, ჩაცუცქდა და ფრთხილად გადაუსვა თითი პაწაწინა ყვავილს (ივან ივანიჩისათვის სრულიად უსუნო იყო, ბიმისათვის კი საშინლად ყარდა). ნეტავ რა ნახა ამ ყვავილში: მაგრამ ივან ივანიჩი იჯდა და იღიმებოდა. ბიმმა, რა თქმა უნდა, თავი ისე დაიჭირა, თითქოს ისიც კარგად იყო, ნასიამოვნები გახლდათ, მაგრამ მხოლოდ პიროვნების პატივსაცემად მოიქცა ასე, სინამდვილეში კი ძალზე გაოცებული იყო.

- შეხედე, შეხედე, ბიმ! - შესძახა ივან ივანიჩმა და ძაღლს დრუნჩი ყვავილისაკენ დაახრევინა.

ამის ატანა კი ბიმს აღარ შეეძლო, და დრუნჩი გვერდზე გასწია. შემდეგ მაშინვე განზე გადგა და მინდორზე დაწვა. მთელი მისი გარეგნობა ერთ რამეს გამოხატავდა: "მიდი, მიდი, ყნოსე ეგ შენი ყვავილიო”. აზრთა სხვაობა ურთიერთდამოკიდებულების სასწრაფო გამორკვევას თხოულობდა, მაგრამ პატრონი აღტაცებული შესცინოდა ბიმს. ესეც საწყენი იყო. "ერთი ამას დამიხედეთ, როგორ იცინის”.

პატრონი კი ისევ ყვავილს მიუბრუნდა:

- გამარჯობა, მეკვლე!

ბიმი ნამდვილად მიხვდა, რომ სიტყვა "გამარჯობა” მისთვის არ უთქვამთ.

ძაღლს, თუკი შეიძლება ასე ითქვას, გულში ეჭვი შეეპარა. აი ასეთი რამ მოხდა იმ დღეს. მხოლოდ შინ მისვლის შემდეგ თითქოს აღდგა დამოკიდებულება. მაგრამ ბიმისათვის ეს დღე მარცხიანი გამოდგა: ფრინველს მიაგნეს და არ ესროლეს, თვითონ მოისაზრა, დაედევნა ტყის ქათამს და დასაჯეს, ის ყვავილიც რას წარმოადგენდა ასეთს? არა, ძაღლის ცხოვრება მაინც ძაღლურია, რადგან იგი სამი "ვეშაპის” ჰიპნოზს ემორჩილება. ესენია: "არ შეიძლება”, "უკან”, "კარგია”.

მხოლოდ არც ერთმა არ იცოდა, არც ივან ივანიჩმა და არც ბიმმა, რომ ოდესმე ეს დღე, თუკი მას გაიხსენებდნენ, მეტისმეტად ბედნიერად მოეჩვენებოდათ.

პატრონის ჩანაწერები

იმ დროს, როცა ჯერ კიდევ არ გაშლილან ახლად გაღვიძებული კვირტები, ზამთარში გადანაკაფ სევდამორეულ ჯირკებს ამონაყარი ჯერ არა აქვთ და მხოლოდ იცრემლებიან, როცა შიშველი ტოტებიც არ შრიალებენ და მხოლოდ ფრთხილად ელამუნებიან ერთმანეთს, ზამთრის სიმძიმილით დაქანცულ ტყეს უეცრად თეთრყვავილას სურნელება მოეფინა, ის ოდნავ იგრძნობოდა, მაგრამ ეს იყო სურნელება გამოღვიძებული ბუნებისა და ამიტომ მთრთოლვარე და სასიხარულო იყო, თუმცა ოდნავ საგრძნობი. ვიხედები აქეთ-იქით, ის კი თურმე აქვეა, ჩემ გვერდით. დგას დედამიწაზე ყვავილი, ცისფერი ზეცის პაწაწინა წვეთი, უბრალო და გულღია მაცნე სიხარულისა და ბედნიერებისა მათთვის, ვისთვისაცაა ეს დაწესებული და გასაგები. მაგრამ ყველასათვის, ბედნიერისთვისაც და უბედურისთვისაც, იგი ახლა ცხოვრების მშვენებაა და სილამაზე.

აი, ასეა ჩვენ შორისაც (ადამიანებს შორის): არიან სუფთა გულის უბრალო ადამიანები, "შეუმჩნეველნი” და "პატარები”, მაგრამ მათ უზარმაზარი გული აქვთ, სწორედ ისინი ამშვენებენ ცხოვრებას რადგან ისინი იტევენ ყველაფერს, რაც კი კაცობრიობაში საუკეთესოა - სიკეთეს, უბრალოებას, ნდობას. ჰოდა, თეთრყვავილაც ასევეა - იგი დედამიწაზე დაცემულ ცის წვეთსა ჰგავს...

რამდენიმე დღის შემდეგ (გუშინ) მე და ბიმი ისევ იმ ალაგას ვიყავით. ცამ დედამიწას ათასობით ცისფერი წვეთი მოაპკურა. ვეძებ, აქეთ-იქით ვიცქირები, სად არის ის პირველი მეკვლე, ყველაზე გამბედავი? მგონი, ეს უნდა იყოს. ის არის თუ არა, არ ვიცი. უკვე ისე ბევრი ყვავილია, მისი პოვნა და შემჩნევა შეუძლებელია: მის შემდეგ ამოსულებში აირია, დაიკარგა. პატარა კია, მაგრამ ვაჟკაცია, ჩუმია, ისეთი შეუპოვარი, რომ კაცს ეგონება, უკანასკნელ სუსხს სწორედ მისი შეეშინდა, მოტყდა და გარიჟრაჟზე ტყის პირას თრთვილის უკანასკნელი თეთრი დროშა გამოფინაო. ცხოვრება წინ მიდის.

...ბიმისათვის ყველაფერი ეს გაუგებარია. პირველად ეწყინა კიდეც, იეჭვიანა. თუმცა, ბევრი ყვავილიც რომ ამოვიდა, მაშინაც არ აქცევდა მათ ყურადღებას. დაგეშვის დროს ცუდად ეჭირა თავი: უთოფობამ ცუდ გუნებაზე დააყენა. ჩვენ განვითარების სხვადასხვა საფეხურზე ვდგავართ, მაგრამ ძალიან, ძალიან ახლობლები ვართ. ბუნება ყველაფერს მტკიცე კანონის მიხედვით ქმნის: ურთიერთაუცილებლობის კანონით. ეს კანონი ყველა საფეხურზე მოქმედებს - უმარტივესიდან დაწყებული - მაღალგანვითარებულ ცხოვრებამდე... ბიმი რომ არ ყოფილიყო, განა ასეთ საშინელ მარტოობას გავუძლებდი?

...როგორი აუცილებელი იყო ჩემთვის ჩემი მეუღლე! იმასაც უყვარდა თეთრყვავილები. წარსული სიზმარსა ჰგავს...

იქნებ აწმყოც სიზმარია? სიზმარი ხომ არ არის ზაფხულის გუშინდელი ტყე, ცისფრად მოკიაფე მიწა? რა გაეწყობა: ცისფერი სიზმრები ღვთაებრივ-სამკურნალო წამალია, თუმცა, დროებითი. რა თქმა უნდა, დროებითი. რადგან მწერლებიც კი მხოლოდ ცისფერ სიზმრებს რომ ქადაგებდნენ, უფერულებს გვერდს უქცევდნენ; ადამიანებს აღარ ააღელვებდათ მომავალი, რადგან აწმყოს მარადიულად ჩათვლიდნენ მომავალშიაც. დროში განწირულობის ხვედრი სწორედ ის არის, რომ აწმყო მხოლოდ წარსულად უნდა იქცეს. ადამიანს არ ძალუძს, ბრძანოს: "მზეო, შესდექ!” დრო შეუჩერებელია და ულმობელი. ყველაფერი დროსა და მოძრაობაშია. ის კი, ვინც მხოლოდ მყარ ცისფერ სიმშვიდეს ეძებს, უკვე მთლიანად წარსულშია, - იქნება იგი თავის თავზე მზრუნველი ახალგაზრდა თუ მიხრწნილი მოხუცი - ასაკს მნიშვნელობა არა აქვს. ცისფერს თავისი ბგერა აქვს, იგი ჟღერს, როგორც სიმშვიდე, თავდავიწყება, მაგრამ მხოლოდ დროებითი, მხოლოდ სულის მოსათქმელი; ასეთი წუთის ხელიდან გაშვება არ შეიძლება.

მე რომ მწერალი ვიყო, უეჭველად ასე ვიტყოდი:

"ო, მოუსვენარო ადამიანო! დიდება შენ, ვინც მარად ფიქრობ და იტანჯები მომავლისათვის! თუ სულით დასვენება მოგინდეს, ადრე გაზაფხულზე წადი ტყეში, თეთრყვავილებთან მიდი და შენ იხილავ სინამდვილის მშვენიერ სიზმარს. წადი ჩქარა! რამდენიმე დღის შემდეგ თეთრყვავილები შეიძლება აღარც იყოს და შენც ვეღარ დაიმახსოვრებ ჯადოსნურ სანახაობას, რომელიც ბუნებამ გიბოძა. წადი, დაისვენე. თეთრყვავილები ბედნიერებას მოასწავებსო, - ამბობს ხალხი”.

...ბიმი კი გდია და სძინავს. სიზმარს ხედავს: ფეხებს აქნევს, ალბათ, სიზმარში სადღაც გარბის. თეთრყვავილების სურნელება ყელში ამოსდის: ცისფერს რუხად ხედავს (ასეა მოწყობილი ძაღლის მხედველობა). ბუნებამ თითქოს სინამდვილის გამმუქებელი შექმნა. მიდი და დააჯერე საყვარელი მეგობარი, რომ ისიც ადამიანის თვალთახედვით იცქირებოდეს. თავიც რომ წააგდებინო, მაინც თავისებურად დაინახავს ყველაფერს. სავსებით დამოუკიდებელი ძაღლია.

თავი მესამე